Cây Sao Đen và những tác dụng ít được biết đến

Cây sao đen thường được trồng để lấy bóng mát và trang trí cảnh quan đô thị. Mỗi mùa hoa sao đen bay khắp bầu trời trên các con đường Sài Gòn lại tạo nên một khung cảnh vừa đẹp vừa lãng mạn. Trong đông y, vỏ cây còn là một vị thuốc được dùng để chữa bệnh mà không phải ai cũng biết đến. Sau đây, sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về công dụng của loại cây này.

Cây sao đen là gì

Còn có tên gọi khác là cây sao, tiếng Campuchia là koky, Lào là may khèn. Tên khoa học là Hopea odorata Roxb., thuộc chi Sao, họ dầu (Dipterocarpaceae).

Sao đen là loài thân gỗ, thẳng, cao từ 20-30m, vỏ thân nứt dọc, lõi gỗ màu hơi đỏ. Tán lá rậm, cành nhánh khỏe, dài, mọc chếch. Lá hình trái xoan, gần như không có cuống, mép lá hơi gợn sóng, đáy tròn, đỉnh nhọn. Mặt trên lá màu xanh bóng, mặt dưới hơi xám trắng, gân chính rõ với 7-10 gân phụ.

Hoa mọc thành chùm, hoa nhỏ màu trắng, có mùi thơm nhẹ. Quả có 2 cánh, phủ lông mịn, dài 3-6cm, rộng 0,5-0,7cm, do 2 thùy của đài hoa cùng lớn lên. Vỏ quả dai và mỏng, lúc non có màu xanh nhạt, khi chín có màu nâu.

Phân bố và thu hái cây sao đen

Cây Sao đen sinh trưởng thuận lợi ở các khu vực nhiệt đới ẩm có 2 mùa mưa và khô rõ rệt. Cây có mặt ở nhiều nước ở Ấn Độ, Bangladesh, Campuchia, Lào, Malaysia, Myanma, Thái Lan và Việt Nam. Ở nước ta, cây mọc hoang trong các khu rừng rậm ở các tỉnh Tây Nguyên và Nam Bộ.

Mỗi một nơi sinh sống sao đen lại có những đặc điểm khác nhau. Cây mọc trong các khu rừng rậm kín thường xanh hơn. Cây mọc trong rừng khộp sẽ có kích thước nhỏ hơn so với các cây phân bố trong rừng. Sao đen thích sống kiểu quần thụ, nên thường chiếm ưu thế trong các rừng nguyên sinh.

Hiện nay, do vẫn đề khai thác quá cao nên số lượng sao đen bị giảm mạnh. Trong các khu rừng sao đen chỉ mọc thành các cụm nhỏ, hỗn giao với các loài khác. Trong vùng Đông Nam Bộ rừng cây họ Dầu + họ Đậu rất phố biến và nổi tiếng.

Cây ưa đất ẩm, sâu dày; thích hợp nhất là đất phù sa cổ và sét pha cát của vùng Đông Nam Bộ. Cây cũng phát triển rất tốt trên đất đỏ bazan sâu, dày, tốt và ẩm mát với độ pH 4,5-5,0. Khi non, sao đen là cây chịu bóng. Đến giai đoạn sau 3-4 năm tuổi, sao đen hoàn toàn là cây ưa sáng, nên luôn luôn chiếm tầng cao nhất của rừng.Tái sinh tự nhiên tốt ở các khu rừng có độ tàn che nhẹ.

Thu hái vỏ cây quanh năm, cạo bỏ lớp vỏ ngoài, rửa sạch, thái nhỏ, phơi hoặc sấy khô.

xem thêm

Thành phần hóa học của sao đen

Cây sao đen cho một chất nhựa có màu thay đổi từ vàng nhạt sang vàng đỏ hay nâu thẫm. Có thành phần chủ yếu là các damaresen ampha và beta, acid damarolic.

Nhựa dammar của cây có tỷ trọng 0,900 đối với loại không màu và 1,055 với loại có màu, độ cháy 110 độ C (không màu) và 141 độ (có màu), chỉ số axit là 53, chỉ số xà phòng là 81. Mặt gỗ bên trong lớp vỏ cây hay cành lớn có chứa tỷ lệ tamin cao (14,57% của trọng lượng khô).

Trong đông y, sao đen có vị chát, có tác dụng làm săn da, cầm máu, làm chắc chân răng.

Tác dụng của cây sao đen

1. Cầm máu

Trong các trường hợp khẩn cấp cần cầm máu. Bạn có thể lấy nhựa sao đen tán thành bột mịn rồi đắp lên. Như vậy vết thương sẽ nhanh chóng ngừng chảy máu.

2. Chữa viêm lợi, áp xe lợi, sâu răng

Để chữa được bệnh này bạn có thể dùng nước sắc hoặc sao đen khô ngâm rượu để ngậm.

Sắc nước: Lấy khoảng 50g vỏ cây sao đen vào đun sôi với 30ml nước trong 15 phút, để nguội và dùng nước này để súc miệng, ngậm nước trong 15-20 phút. Mỗi ngày làm 2-3 lần, liên tục trong 4-5 ngày.

Ngâm rượu: Dùng vỏ cây sao đen cạo sạch lớp ngoài, cho vào ngâm với rượu 30-40 độ. Sau vài giờ có được dung dịch màu nâu đỏ, dùng rượu này súc miệng ngày 3 lần, mỗi lần 3 lượt liên tục, ngậm rồi nhổ đi, không nuốt.

Ứng dụng của cây sao đen 

Nhựa sao đen được lấy từ thân và cành to. Người ta ứng dụng nhựa cây vào ngành công nghiệp sơn, vecni, công nghiệp thuốc ảnh.

Bên cạnh đó, Sao Đen cũng là cây cảnh có kích thước lớn, tán rộng thường được trồng trên các con đường, trường học, công viên để lấy bóng mát, làm đẹp cảnh quan đô thị hoặc thiết kế tiểu cảnh sân vườn.

Gỗ cây này thuộc loại gỗ quý, vì thế cây còn được khai thác chủ yếu để lấy gỗ dùng trong xây dựng, làm sàn nhà, đóng toa xe, tàu đi biển,…

Với hình dáng thân cao, thẳng và tán rộng, khá dễ dàng trong việc nhận biết cây Sao Đen. Ngày nay, môi trường đang bị ô nhiễm, bầu khí quyển đang dần nóng lên, trồng những cây công trình, cây bóng mát như sao đen sẽ góp phần giữ gìn và bảo vệ môi trường. Vì vậy, hiện nay nhiều người đã lựa chọn cây Sao Đen để gây giống và trồng để mang lại một cuộc sống xanh mát và trong lành.

Lưu ý khi dùng cây sao đen

Do có tán lá dày và xanh quanh năm, ít rụng lá nên cây được chọn làm cây công trình ở các khu đô thị. Người dân còn dùng vỏ cây sao đen để ăn trầu thay cho vỏ Chay.

Do cây phát triển thuận lợi ở khu vực có 2 mùa mưa và khô rõ rệt nên khi trồng ngoài miền Bắc cây không ra hoa và kết quả hàng năm.

Thuộc vào loại gỗ quý nên cây sao đen ngày càng bị khai thác quá nhiều khiến số lượng cây ngày càng giảm ở nước ta.

thông tin bạn đọc quan tâm