Chữ thư pháp được xem là một bộ môn nghệ thuật được nhiều người yêu thích và muốn tìm hiểu. Đặc biệt là các bạn trẻ ngày càng có nhiều hứng thú hơn với bộ môn nghệ thuật mang nhiều ý nghĩa thẩm mỹ này. Tuy nhiên để có thể tự luyện tập viết chữ thư pháp đẹp thì trước hết bạn phải hiểu rõ về đặc điểm của loại chữ này. Trong bài viết dưới đây chúng tôi sẽ cung cấp đến các bạn một số thông tin bổ ích nhất liên quan đến đặc điểm và ý nghĩa của chữ thư pháp Việt Nam.

I. Chữ thư pháp là gì

Chữ thư pháp là một loại hình giúp người viết biểu hiện được những tâm tư tình cảm, cảm xúc của chính mình thông qua các con chữ. Chữ thư pháp không chỉ đơn thuần chỉ được viết bằng cọ, bằng mực mài, có nét bút bay bổng là sẽ được gọi là thư pháp. Chính vì vậy mà để có được những tác phẩm chữ thư pháp đẹp, mang nhiều chiều sâu cảm xúc, thể hiện được thông điệp, tình cảm của người viết cũng như tính thẩm mỹ và chất nghệ thuật thì không phải là điều dễ dàng. Tất cả những vấn đề trên đều được thể hiện qua nét chữ, các cách thức trình bày, màu sắc, hình dáng câu chữ,… Như vậy để học viết thư pháp đẹp không hề đơn giản, đòi hỏi nhiều thời gian và công sức của người học.

Chính vì vậy mà người ta hay gọi thư pháp chính cách thể hiện thông điệp của người viết thông qua ngôn ngữ viết. Hoặc cũng có thể được gọi là bộ môn nghệ thuật biểu lộ tình cảm- ý nghĩ của người viết thông qua mặt chữ.

Cùng với sự hình thành và được đón nhận thì thư pháp chính là một bộ môn nghệ thuật giúp thể hiện tình cảm, tâm tư của con người. Không chỉ vậy nó còn chứa đựng rất nhiều những giá trị truyền thống văn hóa dân tộc, mang nhiều tính chất giáo dục con người về đạo đức và nhân sinh quan trong cuộc sống hàng ngày.

II. Sơ lược về chữ thư pháp của các nước trên thế giới

Thư pháp là loại chữ không chỉ xuất hiện và phát triển ở mình đất nước Trung Quốc như nhiều người vẫn nghĩ hiện nay. Thư pháp còn xuất hiện ở rất nhiều nước trên khắp thế giới với những cách viết, đặc điểm và tên gọi rất khác nhau. Dưới đây là một số thông tin về đặc điểm của chữ thư pháp ở một số nước trên thế giới.

1. Thư pháp ở Trung Quốc

Thư pháp là bộ môn nghệ thuật được sử dụng để thể hiện tâm tư, tình cảm của người viết, thường hay được thể hiện cùng tranh thủy mặc để tăng tính thẩm mỹ cho tác phẩm.

Đây được xem là bộ môn nghệ thuật đỉnh cao mang ý nghĩa văn hóa rất lớn, được phát triển mạnh mẽ cho đến ngày nay ở Trung Quốc.

2. Thư pháp ở Nhật Bản

Thư pháp ở Nhật Bản là bộ môn nghệ thuật yêu thích của các thiền sư. Vì vậy mà thiền sư là những người viết thư pháp nhiều nhất, bộ môn này còn được gọi là thư đạo và luôn gắn liền với nghệ thuật thiền đạo. Thư pháp Nhật Bản thường trọng ý nghĩ của câu chữ hơn là về phần hình ảnh, các nét chữ thường rất phóng khoáng, tự do, mang đậm chất của các thiền sư Nhật Bản.

3. Thư pháp ở các nước Hồi giáo

Thư pháp cũng là bộ môn nghệ thuật rất phát triển ở các nước hồi giáo, đặc biệt nhất là Ả Rập. Ở đất nước này thì thư pháp giống như một khía cạnh của Hồi giáo được phát triển song song cùng với đạo hồi và ngôn ngữ Ả Rập. Thư pháp còn được sử dụng rất nhiều để trang trí tường, trần nhà ở các nhà thờ Hồi giáo hay các bìa sách và trang sách trong kinh Thánh.

Đối với các tín đồ hồi giáo thì thư pháp không chỉ đơn giản là bộ môn nghệ thuật mà nó còn là sự biểu đạt của loại hình nghệ thuật cao quý nhất – nghệ thuật của thế giới tâm linh. Chính vì vậy mà thư pháp rất được coi trọng ở các nước Hồi giáo.

4. Thư pháp ở các nước phương Tây

Thư pháp ở các phương Tây có đặc điểm khác hẳn so với so với thư pháp ở các nước Á Đông. Thay cho lối chữ thảo thường thấy trong thư pháp cử các nước á Đông thì thư pháp của các nước phương Tây thường được nắn nót theo các tỷ lệ và chuẩn mực. Cùng với đó thì thư pháp ở các nước phương Tây rất hay nhấn mạnh vào các chủ đề cần thiết. Có nhiều phương tiện để có thể viết chữ thư pháp phương Tây như thước kẻ, compa, cọ viết, bút sắt, êke,…

III. Nguồn gốc và đặc điểm của chữ thư pháp tại Việt Nam

Chữ thư pháp xuất hiện ở rất nhiều đất nước trên thế giới, và ở mỗi quốc gia khác nhau thì thư pháp sẽ có một nguồn gốc hình thành cũng như đặc điểm riêng biệt. Và chữ thư pháp ở Việt Nam cũng mang rất nhiều điểm khác biệt, thể hiện được đặc trưng của dân tộc. Để hiểu rõ hơn về nguồn gốc và đặc điểm của chữ thư pháp Việt Nam thì hãy cùng theo dõi phần nội dung dưới đây nhé.

1. Nguồn gốc chữ thư pháp Việt Nam

Chữ thư pháp Việt Nam có nguồn gốc bắt đầu từ thư pháp chữ Hán, bởi trong suốt những năm thời kỳ Bắc thuộc, người hán đã thực hiện truyền bá văn hóa và chữ viết của họ vào nước ta. Cùng với đó họ cũng truyền bá cả nghệ thuật thư pháp vào nước ta. Trải qua một quãng thời gian hơn 1000 năm đô hộ thì chữ thư pháp của người Hán cũng đã phát triển rất rộng rãi và phổ biến ở trên khắp đất nước ta. Người đầu tiên ở nước ta sử dụng mực tàu để viết chữ quốc ngữ chính là nhà thơ Đông Hồ, từ lúc đó mới bắt đầu xuất hiện thư pháp chữ quốc ngữ. Và chính ông cũng là người truyền bá và phổ biến thư pháp chữ quốc ngữ cho người dân Việt Nam xưa. 

Những tác phẩm chữ thư pháp mà nhà thơ Đông Hồ để lại có thể chưa đạt đến trình độ hoàn chỉnh cao về một khía cạnh nào đó trong chữ thư pháp. Đến bây giờ thì người ta cũng chưa tìm được một nghiên cứu hay một lý luận nào đó về cách viết chữ thư pháp quốc ngữ của ông. Tuy nhiên không thể phủ nhận công lao to lớn cũng như sự đóng góp của ông trong sự phát triển của bộ môn nghệ thuật chơi chữ này ở Việt Nam. Ông chính là người đặt những viên gạch đầu tiên cho lĩnh vực thư pháp quốc ngữ, cũng như truyền bá cho loại hình nghệ thuật chơi chữ được nhiều người yêu thích cho đến tận ngày nay. 

2. Đặc điểm của chữ thư pháp Việt Nam

Chữ thư pháp Việt Nam tuy có nguồn gốc hình thành và phát triển từ chữ Hán nhưng nó lại mang nhiều đặc điểm vô cùng khác biệt, tạo nên cái nét độc đáo riêng của mình. Bạn có thể dễ dàng thể hiện và viết thư pháp Việt theo nhiều cách thức khác nhau, từ đó mà bạn có thể tự do sáng tạo chữ viết theo mong muốn và tình cảm của bản thân. Khi viết thư pháp Việt thì không bị trói buộc trong bất cứ một khuôn khổ nhất định so với chữ Hán, tùy vậy bạn cũng cần phải tuân thủ chính xác cấu trúc của từng chữ.

Thư pháp Việt chính là chữ Latin chứ không phải chữ tượng hình giống chữ Hán như bao người lầm tưởng lâu nay. Vì lý do đó mà qua chữ thư pháp Việt khó mà biểu đạt được những tâm tư, tình cảm của người viết. Như vậy, người viết thường hay tạo ra những tác phẩm mang hình ảnh khi viết thư pháp Việt để biểu lộ tình cảm. Việc biểu đạt tâm tư qua hình ảnh của câu chữ phải giữ được cấu trúc chính xác của câu chữ để tránh cho người đọc không thể đọc được nội dung chữ thư pháp.

3. Ảnh hưởng của thư pháp Việt đến đời sống văn hóa dân tộc

Bộ môn nghệ thuật chơi chữ thư pháp Việt Nam ngày càng được biết đến nhiều hơn và phổ biến trong khắp cả nước ta. Chính vì vậy mà đã có rất nhiều câu lạc bộ luyện tập viết thư pháp được thành lập để tạo ra sân chơi cho những người có đam mê và nhiệt huyết với bộ môn nghệ thuật này. Cùng với nhiều lứa tuổi khác nhau, thì các bạn trẻ và thanh thiếu niên chính là những người cực kỳ đam mê môn nghệ thuật thư pháp này.

Bên cạnh đó thì nhiều cuộc triển lãm những tác phẩm thư pháp nổi tiếng và đẹp mắt cũng được tổ chức thường xuyên, từ đó giúp thư pháp đi sâu vào cuộc sống thực tại của con người Việt Nam hơn. Không chỉ vậy mà nó còn giúp cho sự sáng tạo và phát triển không ngừng của bộ môn nghệ thuật mang đậm chất văn hóa này.

Hiện nay, chữ thư pháp ngày càng xuất hiện phổ biến hơn, đi đến đâu trên khắp đất nước Việt thì bạn cũng sẽ dễ dàng bắt gặp những tác phẩm chữ thư pháp Việt như: biển hiệu cửa hàng, tiêu đề sách, in trên một số bao bì của sản phẩm, trong đền chùa, trong các quán cà phê với phong cách cổ xưa,…

4. Các lối viết trong thư pháp chữ Việt

Thư pháp chữ Việt gồm có 4 lối viết phổ biến như sau, bất cứ người nào muốn tập luyện viết chữ thư pháp thì đều cần phải hiểu rõ:

4.1 Chữ chân phương

Đây là lối viết phổ biến nhất trong thư pháp chữ Việt. Chữ chân phương thì rất dễ viết, dễ đọc, có sự rõ ràng, rành mạch, có sự uyển chuyển giữa các nét bút đậm nhạt khác nhau, tuy nhiên chữ chân phương vẫn giữ đúng được cấu trúc chính của các con chữ. Bởi vì rất dễ viết và dễ đọc nên người ta thường sử dụng chữ chân phương rất nhiều, loại chữ này rất phổ biến và phát triển mạnh mẽ.

4.2 Chữ cách điệu

Đây là loại chữ dùng để viết chữ để thể hiện những hình tượng khác nhau. Bạn có thể tự do sáng tạo và biến hóa các con chữ thành những hình ảnh mà người viết chữ muốn truyền đạt và miêu tả. Đặc điểm của chữ cách điệu là có thể đánh lừa thị giác của người xem, vì đây là tác phẩm nặng về phần hình hơn là phần chữ. Mặc dù chữ cách điệu rất khó viết và cũng khó đọc, nhưng khi nhìn chữ thì bạn có thể dễ dàng cảm nhận được tâm ý của tác giả được thể hiện qua những hình ảnh ẩn trong tác phẩm.

4.3 Chữ Thảo

Chữ Thảo là lối viết thư pháp chữ Việt thể hiện cái hồn của từng con chữ nhiều hơn là về phần ý nghĩa của câu chữ. Khi viết chữ Thảo thì người viết có thể rất tùy ý và phóng túng, luôn chứa đựng rất nhiều phần nội lực của người viết. Tuy nhiên vì kiểu chữ hơi tùy ý nên người đọc thường rất khó để nhận biết được mặt chữ. Chính vì thế mà khi người xem ngắm nhìn những tác phẩm chữ thư pháp viết theo lối chữ thảo thường phải tốn rất nhiều thời gian để có thể đọc được chữ viết của tác giả. Thậm chí còn có trường hợp người xem không thể đọc được chữ viết của tác giả nữa. Mặc dù thế nhưng các tác phẩm thư pháp chữ Việt theo lối chữ thảo thường mang tính nghệ thuật rất cao và thu hút sự chú ý của rất nhiều người xem.

4.4 Chữ Mộc

Đây là kiểu thư pháp chữ Việt viết theo kiểu chữ ngược, thường được sử dụng để khắc lên bảng in bằng gỗ, và để đọc được chữ thì người đọc cần phải soi chữ vào gương mới có thể đọc được. Đây là trường phái về chữ Mộc mang đặc điểm và phong thái rất riêng và độc đáo, có tạo hình thể chữ quốc ngữ gần giống với chữ Hán về cách viết. Chữ Mộc thường được viết theo từng bộ cụ thể, rất giống với chữ Hán nhưng lại không phải. Đây cũng là một trong lối viết thư pháp chữ Việt của nước ta khá phổ biến và được nhiều người yêu thích vì sự đặc biệt của kiểu chữ này.

IV. Ý nghĩa của chữ thư pháp Việt Nam

Từ xa xưa thì nước ta là một đất nước luôn đề cao trình độ học vấn, đề cao nhân cách của người học chữ. Chính vì vậy mà từ xa xưa nghệ thuật thư pháp đã rất được xem trọng, vì rất khó để học viết thư pháp đẹp và có hồn. Những người có đam mê với thư pháp thường là người có tâm hồn cao quý, trong sáng, rất có cốt cách. Cái đẹp của tác phẩm không chỉ được thể hiện qua mặt chữ mà còn thể hiện qua cái hồn của tác giả.

Rèn chữ thư pháp còn chính là rèn luyện nhân cách, những người học viết thư pháp thì sẽ thông qua cái đẹp của con chữ để rèn giữ tâm hồn trở nên đẹp theo. Còn những người xem tác phẩm chữ thư pháp thì sẽ qua vẻ đẹp của chữ để làm phong phú thêm đời sống tinh thần của bản thân hơn. Chính vì vậy để có thể rèn được chữ thư pháp, người học cần phải hiểu rõ về nguồn gốc của bộ môn nghệ thuật, đồng thời còn phải là người có tâm hồn đẹp, trong sáng. Như vậy, thư pháp không chỉ là bộ môn nghệ thuật đơn thuần, nó còn mang rất nhiều ý nghĩa trong việc giáo dục con người những điều thiện trong cuộc sống.

Người viết chữ thư pháp cần phải có tâm hồn đẹp, trong sáng

Như vậy, trong bài viết trên chúng tôi đã cung cấp đến các bạn những thông tin vô cùng bổ ích liên quan đến một số đặc điểm và ý nghĩa của chữ thư pháp Việt Nam cũng như một số nước trên thế giới. Hy vọng sau khi tham khảo bài viết trên các bạn sẽ có thêm nhiều kinh nghiệm, hiểu biết để có thể luyện tập viết chữ thư pháp ngày càng tiến bộ hơn.