Trong thời kỳ hội nhập hiện nay, IPO đã trở thành một khái niệm khá quen thuộc với các doanh nghiệp. Tuy nhiên, IPO là gì? IPO có tầm ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển công ty? Dưới đây là những thông tin cần biết về IPO chúng tôi muốn chia sẻ đến bạn đọc. Mời các bạn cùng tham khảo!

I. Tìm hiểu chung về IPO

Trước khi quyết định hay đăng ký phát hành IPO. Chúng ta cần hiểu rõ được IPO là gì và những vấn đề khác có liên quan.

1. IPO là gì?

Có thể hiểu đơn giản, IPO là một khái niệm chỉ lần đầu tiên phát hành hoặc niêm yết cổ phiếu trên thị trường chứng khoán của một doanh nghiệp nào đó. IPO là viết tắt của cụm từ Initial Public Offering.

Khái niệm IPO là gì? 

Đây là quá trình một công ty tư nhân có thể công khai với công chúng. Bằng cách bán cổ phiếu của mình cho công chúng. Nó có thể là một công ty mới, trẻ hoặc một công ty cũ quyết định được niêm yết trên một sàn giao dịch.

Các công ty có thể tăng vốn cổ phần với sự trợ giúp của IPO bằng cách phát hành cổ phiếu mới ra công chúng hoặc các cổ đông hiện tại có thể bán cổ phần của mình cho công chúng mà không cần tăng vốn mới.

IPO là viết tắt của cụm từ Initial Public Offering

Một công ty chào bán cổ phiếu ra công chúng không bắt buộc phải hoàn trả vốn cho các nhà đầu tư công.

Công ty cung cấp cổ phiếu của mình với sự giúp đỡ của các ngân hàng đầu tư. Được gọi là “tổ chức phát hành”. Sau khi IPO, cổ phiếu của công ty được giao dịch trên một thị trường mở. Những cổ phiếu này có thể được tiếp tục bán bởi các nhà đầu tư thông qua giao dịch thị trường thứ cấp.

2. Khi nào có thể thực hiện phát hành IPO?

Có một số điều cần xem xét trước khi quyết định liệu thời gian có đúng để IPO hay không:

• Bạn có thể dự báo hiệu suất tài chính trong tương lai. Không ai có thể dự đoán chính xác về tương lai. Nhưng dự báo doanh thu và chi phí không chính xác có thể tác động tiêu cực đến việc định giá và khả năng tăng nợ hoặc vốn chủ sở hữu trong tương lai.

Khi nào có thể thực hiện phát hành IPO 

• Đội ngũ phù hợp được đưa ra để hướng dẫn công ty vượt qua giai đoạn tiếp theo
• Công ty của bạn đã sẵn sàng kiểm toán
• Các kỳ vọng định giá là thực tế
• Công ty có một chiến lược để phát triển kinh doanh và mang lại cho các nhà đầu tư tiềm năng lợi nhuận mà họ mong đợi

Tuy nhiên, ngay cả khi thời gian phù hợp để công khai, không phải tất cả các công ty đều thực hiện IPO. 

3. Mục đích của việc hoạt động IPO là gì?

Các công ty tiến hành hoạt động IPO bởi một số mục đích như sau:

• Nâng cao hình ảnh và địa vị của công ty đối với công chúng và bên ngoài thị trường. Từ đó đẩy cao giá trị của thương hiệu và uy tín công ty trong mắt công chúng
• Nhằm tăng cơ hội có thể huy động được vốn đầu tư từ những nhà đầu tư mạo hiểm hoặc nhà đầu tư thiên thần

Mục đích của việc hoạt động IPO là gì? 

• Có cơ hội cao trong việc mở rộng quy mô của công ty
• Phát hành IPO giúp các công ty thu về nhiều lợi ích hơn so với việc phát hành trái phiếu
• Tăng sức hút đối với các nguồn nhân lực có năng lực cao. Khiến đội ngũ nhân viên của công ty hoặc doanh nghiệp trở nên chuyên nghiệp hơn
• IPO là bước đệm giúp các công ty dễ dàng hơn trong việc sáp nhập hoặc hợp tác với các doanh nghiệp khác. Đặc biệt là những doanh nghiệp có quy mô nhỏ.

II. Ưu điểm của IPO là gì?

Rất nhiều công ty hiện nay đều muốn phát hành công khai lần đầu IPO trên thị trường chứng khoán bởi việc này mang đến nhiều lợi ích cho họ. Dưới đây là một số ưu điểm nổi bật của IPO:

Những ưu điểm mà IPO mang lại 

• Giúp công ty mở rộng và ngày càng đa dạng hóa hơn vốn chủ sở hữu
• Giúp công ty tiếp cận với thị trường nhanh hơn
• Tăng sự nhận diện của công chúng đối với công ty. Nhờ đó giúp công ty mở rộng hình ảnh thương hiệu và thu về nhiều doanh thu, lợi nhuận hơn
• Tạo điều kiện dễ dàng hơn cho hoạt động M&A

III. Nhược điểm của IPO là gì?

Các công ty có thể phải đối mặt với một số bất lợi để công khai và có khả năng phải chọn các chiến lược thay thế khi tiến hành thực hiện phát hành IPO. Một số nhược điểm chính bao gồm:

IPO có nhược điểm gì không 

• IPO rất tốn kém và chi phí duy trì công ty đại chúng đang diễn ra và thường không liên quan đến các chi phí kinh doanh khác.
• Công ty trở nên bắt buộc phải tiết lộ thông tin tài chính, kế toán, thuế và các thông tin kinh doanh khác. Trong những tiết lộ này, nó có thể phải tiết lộ công khai những bí mật và phương thức kinh doanh có thể giúp các đối thủ cạnh tranh.
• Tốn nhiều thời gian, công sức và sự chú ý nhiều hơn
• Có nhiều nguy cơ khi kêu gọi đầu tư, sẽ gặp khó khăn và bất lợi hơn trước khi thực hiện IPO nếu quá trình niêm yết giá không được thông qua
• Dễ gặp phải nhiều vấn đề kiện tụng hoặc các vấn đề khác có liên quan đến pháp lý
• Làm tăng quyền hạn của hội đồng quản trị và các cổ đông. Do đó chủ công ty sẽ khó khăn hơn trong việc kiểm soát và thông qua ý kiến về các hoạt động của công ty
• Việc quản lý và điều hành công ty có thể gặp biến động do sự thay đổi của giá cổ phiếu
• Các chiến lược được sử dụng để làm tăng giá trị cổ phiếu của một công ty đại chúng. Chẳng hạn như sử dụng nợ quá mức để  mua lại cổ phiếu, có thể làm tăng rủi ro và sự bất ổn trong công ty.
• Sự lãnh đạo và quản trị cứng nhắc  của ban giám đốc có thể khiến việc giữ chân các nhà quản lý giỏi sẵn sàng chấp nhận rủi ro trở nên khó khăn hơn.
• Có sẵn cổ phiếu công khai đòi hỏi nỗ lực, chi phí và rủi ro đáng kể mà một công ty có thể quyết định không thực hiện. Còn lại riêng tư luôn là một lựa chọn . Thay vì công khai, các công ty cũng có thể mời chào mua. Ngoài ra, có thể có một số lựa chọn thay thế mà các công ty có thể khám phá.
• Chủ sở hữu ban đầu có thể không thể bán cổ phiếu của họ ngay lập tức. Vì làm như vậy có thể làm giảm giá cổ phiếu.

IV. Quá trình thực hiện IPO

Bao gồm 5 bước chính như sau:

• Lựa chọn ngân hàng đầu tư
• Tạo hồ sơ theo quy định
• Định giá doanh nghiệp
• Ổn định
• Chuyển sang cạnh tranh thị trường

1. Bước 1: Lựa chọn ngân hàng đầu tư

Bước đầu tiên trong quy trình IPO là chọn một ngân hàng đầu tư để tư vấn cho công ty về IPO của mình và cung cấp dịch vụ bảo lãnh phát hành. Các ngân hàng đầu tư được lựa chọn theo các tiêu chí sau:

• Uy tín
• Chất lượng nghiên cứu
• Chuyên môn trong ngành
• Khả năng phân phối của ngân hàng tốt. Điều này nghĩa là ngân hàng đầu tư có thể cung cấp chứng khoán đã phát hành cho nhiều nhà đầu tư tổ chức hơn hoặc cho nhiều nhà đầu tư cá nhân hơn.
• Có thể có mối quan hệ trước với ngân hàng đầu tư

2. Bước 2: Tạo hồ sơ theo quy định

Bảo lãnh phát hành là quá trình một ngân hàng đầu tư (bảo lãnh phát hành) hoạt động như một nhà môi giới giữa công ty phát hành. Và công chúng đầu tư để giúp công ty phát hành bán bộ cổ phiếu ban đầu. Dưới đây là những cách sắp xếp bảo lãnh phát hành phổ biến:

a. Cam kết của công ty

Theo thỏa thuận như vậy, công ty bảo lãnh mua toàn bộ ưu đãi và bán lại cổ phần cho công chúng đầu tư. Sự sắp xếp bảo lãnh của công ty đảm bảo cho công ty phát hành sẽ có một khoản tiền cụ thể được huy động.

b. Thỏa thuận nỗ lực tốt nhất 

Theo thỏa thuận như vậy, bảo lãnh phát hành không đảm bảo số tiền mà họ sẽ tăng cho công ty phát hành. Nó chỉ bán chứng khoán thay mặt cho công ty.

c. Tổ chức bảo lãnh phát hành 

Các dịch vụ công cộng có thể được quản lý bởi một đơn vị bảo lãnh phát hành (được quản lý duy nhất) hoặc bởi nhiều người quản lý. Khi có nhiều người quản lý, một ngân hàng đầu tư được chọn làm người quản lý chính hoặc người điều hành sổ sách. Như vậy, ngân hàng đầu tư chính tạo thành một tập đoàn gồm các tổ chức bảo lãnh bằng cách hình thành các liên minh chiến lược với các ngân hàng khác, mỗi ngân hàng sau đó bán một phần của IPO. Điều này nhằm đa dạng hóa rủi ro IPO giữa nhiều ngân hàng.

3. Bước 3: Định giá doanh nghiệp

Định giá doanh nghiệp được thực hiện ngay sau khi IPO được chấp thuận, ngày có hiệu lực được quyết định. Vào ngày trước ngày có hiệu lực, công ty phát hành và bảo lãnh phát hành quyết định giá chào bán (tức là giá mà cổ phiếu sẽ được bán bởi công ty phát hành) và số lượng cổ phiếu chính xác sẽ được bán.

Quyết định giá chào bán rất quan trọng vì đó là giá mà công ty phát hành tăng vốn cho chính nó. Tuy nhiên, sau khi cổ phiếu bắt đầu giao dịch trên thị trường thứ cấp, tiền được huy động thông qua việc bán cổ phiếu của công ty, chứ không phải là bảo lãnh phát hành. Các yếu tố sau ảnh hưởng đến giá chào bán:

• Sự thành công/thất bại của roadshow (như được ghi trong sổ đặt hàng)
• Mục tiêu của công ty
• Điều kiện của nền kinh tế thị trường

IPO thường được định giá thấp để đảm bảo rằng vấn đề đăng ký/được đăng ký đầy đủ bởi các nhà đầu tư công, ngay cả khi nó dẫn đến việc công ty phát hành không nhận được toàn bộ giá trị cổ phiếu của mình.

Nếu một IPO được định giá thấp, các nhà đầu tư của IPO dự kiến sẽ tăng giá cổ phiếu vào ngày chào bán. Điều này làm tăng nhu cầu cho nhà đầu tư. Hơn nữa, việc định giá thấp sẽ bù đắp cho các nhà đầu tư về rủi ro mà họ gặp phải khi đầu tư vào IPO. Một ưu đãi được đăng ký vượt mức từ 2 đến 3 lần được coi là một IPO tốt.

4. Bước 4: Ổn định

Sau khi vấn đề được đưa ra thị trường, bảo lãnh phát hành phải cung cấp các khuyến nghị phân tích, ổn định sau thị trường và tạo thị trường cho cổ phiếu phát hành.

Các bảo lãnh phát hành thực hiện ổn định sau thị trường trong trường hợp mất cân bằng đơn hàng bằng cách mua cổ phiếu ở mức giá chào bán hoặc thấp hơn nó.

Các hoạt động bình ổn chỉ có thể được thực hiện trong một khoảng thời gian ngắn. Tuy nhiên, trong thời gian này, bảo lãnh phát hành có quyền tự do giao dịch và ảnh hưởng đến giá của cổ phiếu vì các lệnh cấm đối với thao túng giá bị đình chỉ.

5. Bước 5: Chuyển sang cạnh tranh thị trường

Giai đoạn cuối cùng của quá trình IPO là quá trình chuyển đổi sang cạnh tranh thị trường. Giai đoạn này sẽ bắt đầu sau 25 ngày kể từ khi chào bán công khai lần đầu.

Trong giai đoạn này, các nhà đầu tư chuyển từ dựa vào các tiết lộ và bản cáo bạch bắt buộc sang dựa vào các lực lượng thị trường để biết thông tin liên quan đến cổ phiếu của họ. Sau khi  hết thời hạn 25 ngày, các nhà bảo lãnh có thể cung cấp các ước tính liên quan đến thu nhập và định giá của công ty phát hành. Do đó, bảo lãnh phát hành đảm nhận vai trò cố vấn và đánh giá một khi vấn đề đã được thực hiện.

6. Số liệu để đánh giá quá trình IPO thành công

Các số liệu sau đây được sử dụng để đánh giá hiệu suất của IPO:

• Vốn hóa thị trường: IPO được coi là thành công nếu vốn hóa thị trường của công ty bằng hoặc lớn hơn vốn hóa thị trường của các đối thủ cạnh tranh trong ngành trong vòng 30 ngày kể từ lần chào bán công khai ban đầu. Công thức tính vốn hóa thị trường như sau:

Vốn hóa thị trường = Giá cổ phiếu x Tổng số cổ phiếu đang lưu hành của công ty

• Định giá thị trường: IPO được coi là thành công nếu chênh lệch giữa giá chào bán và vốn hóa thị trường của công ty phát hành 30 ngày sau khi IPO dưới 20%. 

V. Điều kiện và thủ tục đăng ký IPO

Bất kỳ công ty hay doanh nghiệp nào nếu muốn phát hành IPO ra thị trường đều cần phải đảm bảo những điều kiện và thủ tục đăng ký bắt buộc. 

1. Điều kiện thực hiện IPO tại Việt Nam

Nếu doanh nghiệp muốn thực hiện IPO tại Việt Nam, cần có đủ những điều kiện chung như sau:

• Có trên 10 tỷ vốn điều lệ tại thời điểm đăng ký IPO
• Hoạt động trước khi đăng ký IPO của doanh nghiệp phải sinh lời
• Xây dựng kế hoạch sử dụng vốn khả thi, đã được kiểm tra và xét duyệt bởi hội đồng

Điều kiện để thực hiện IPO ở Việt Nam 

Ngoài những điều kiện chung như trê, một số công ty, doanh nghiệp còn có điều kiện riêng như sau:

a. Đối với công ty xây dựng (Cơ sở hạ tầng)

• Có tối thiểu 1 dự án, công trình liên quan đến lĩnh vực của công ty, do chính công ty làm chủ
• Các thành viên trong Hội đồng quản trị của công ty và tất cả cổ đông đều phải ký cam kết về trách nhiệm của mình với cách thức phát hành cổ phiếu hoặc sử dụng vốn của công ty trước khi phát hành IPO
• Công ty phải được những tổ chức chứng khoán, tài chính lớn đứng ra chịu trách nhiệm bảo lãnh
• Công ty phải chịu sự kiểm soát các đợt bán cổ phiếu hoặc sử dụng vốn của ngân hàng đầu tư chính

b. Đối với công ty có vốn đầu tư nước ngoài

• Công ty có vốn đầu tư nước ngoài chỉ được chấp thuận phát hành IPO khi đã đăng ký chuyển đổi thành công ty cổ phần và được đồng ý
• Có thông báo rõ ràng và cụ thể ra bên ngoài thị trường về thời gian chào bán cổ phiếu.
• Có hồ sơ chào bán cổ phiếu rõ ràng thông qua các công ty chứng khoán 
• Phải xây dựng kế hoạch cụ thể, chi tiết và tốt nhất về các phương án sử dụng vốn cũng như các kế hoạch xây dựng. Đồng thời, tất cả các kế hoạch này đều phải được các thành viên Hội đồng quản trị kiểm tra và đồng ý. 

2. Thủ tục thực hiện IPO tại Việt Nam

Việc phát hành IPO tại thị trường Việt Nam cần tuân theo những thủ tục nhất định. Dưới đây là những loại giấy tờ bắt buộc phải có nếu muốn đăng ký thực hiện IPO: 

• Điều lệ công ty/doanh nghiệp
• Đơn xin phát hành công ty/doanh nghiệp
• Thông báo chính thức của đại hội cổ đông về việc phát hành cổ phiếu
• Bản sao công chứng các giấy phép: giấy phép thành lập công ty, giấy đăng ký kinh doanh của công ty/doanh nghiệp, bản báo cáo chi tiết tài chính và tình hình hoạt động kinh doanh trong 2 năm gần đây nhất của công ty/doanh nghiệp

VI. Những rủi ro có thể gặp phải khi thực hiện IPO

Bên cạnh những lợi ích công ty/doanh nghiệp nhận được khi thực hiện IPO, nó còn tồn tại một số rủi ro như sau: 

• Chi phí thực hiện đưa cổ phiếu công ty lên sàn khá cao, sẽ dễ mất quyền kiểm soát công ty nếu có sai sót
• Khi cổ phiếu lên sàn, các thành viên ban quản trị phải có trách nhiệm với công ty cao hơn
• Sẽ phát sinh rất nhiều khoản chi phí, thủ tục sau khi cổ phiếu được niêm yết trên sàn
• Các chính sách, hoạt động mua bán cổ phiếu phải thay đổi theo chính sách của Chính phủ, ảnh hưởng không nhỏ đến chính sách phát triển đã đề ra trước đó của công ty
• Phải thường xuyên công bố tình hình hoạt động của công ty cho cổ đông xã hội
• Luôn bị áp lực bởi việc duy trì tốc độ tăng trưởng

Trên đây là những chia sẻ chi tiết của chúng tôi về IPO và quá trình phát hành IPO. Hy vong qua bài viết của chúng tôi, các bạn sẽ có được những thông tin hữu ích và giúp công ty của mình đưa ra những quyết định đúng đắn. Chúc các bạn thành công!